Çocuklarda Kovid'e bağlı akciğer hasarı ileride demansa hatta IQ düşüklüğüne neden olabilir

ÇOCUK ve gençlerde ani gelişen ve ağrı kesicilere karşın geçmeyen baş ağrısının Kovid-19 belirtisi olabileceğine işaret eden Nöroloji Algoloji ve Vasküler Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, 72 saatten uzun süren şiddetli baş ağrısının migrenle karıştırılmamasını, özellikle çocuk ve gençler ile erkeklerde bu cinsten baş ağrısı görülürse kesinlikle bir tabibe başvurulması gerektiğini söyledi. Prof. Dr. Uludüz, belirtili ya da belirtisiz, hastada akciğer lezyonu oluşmuşsa bunun, beynin kâfi oksijen alamamasından kaynaklanan nörolojik hasarlara yol açabileceğini, demans hatta 8,5 puana varana kadar IQ düşüklüğüne yol açabileceğini vurguladı.

Koronavirüs enfeksiyonunda hastaların üçte ikisinde baş ağrısı yakınması olduğuna işaret eden Dünya Baş Ağrısı Derneği Komite Yöneticisi, Nöroloji Algoloji ve Vasküler Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu hedefle migren hastalarındaki Kovid riskine dair bir çalışma gerçekleştirdiklerini söyledi. Türkiye’nin dört büyük tıp fakültesinin nöroloji ve algoloji kliniklerinden akademisyenlerle gerçekleştirdikleri çalışmanın geçtiğimiz günlerde dünyanın en saygın tıp mecmualarından Amerikan Baş Ağrısı Derneği’ne ilişkin Headache mecmuasında yayınlandığını anlatan Prof. Dr. Uludüz, çalışmayı İstanbul Tıp Fakültesi, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroloji ve Algoloji Kısmı’ndan bir takımla yürüttüklerini ve 4 bine yakın hastanın çalışmaya dahil edildiğini vurguladı.

“MİGREN TEK BAŞINA KOVİD RİSKİNİ ARTIRMIYOR”

Prof. Dr. Uludüz, “Kovid’de görülen bu baş ağrısı sıklığından ötürü migreni ya da tansiyon tipi baş ağrısı olan hastalarımız, migren atağı mı yoksa Kovid mi oldum diye panik yaşadılar. Bir başkası de ‘Migrenim var sanki ben Kovid açısından risk taşıyor muyum?’ sorusuydu. Çalışmada bilhassa migren hastalarında eşlik eden öbür hastalıkların varlığının, Kovid için bir risk oluşturup oluşturmadığı incelendi ve dünyada yapılmış öteki çalışmalarla karşılaştırıldı. Yaklaşık 4 bin hasta üzerinde yapılan çalışma bize şunu gösterdi. Migrene alerjik astım yahut alerjik hastalıklar eşlik ettiğinde risk daha düşük. Lakin tansiyon, kalp, KOAH üzere daha önemli bir akciğer hastalığı migrene eşlik ediyorsa ve erkek hastaysanız Kovid’e yakalanma riski yükseliyor. Zira Kovid ile bu hastalıklar tıpkı yolu kullanıyor. Virüs, ACE 2 dediğimiz reseptöre bağlanıyor. ACE 2 migrenlilerde de dolaylı olarak damarlarda genişleme yaptığı için migren ataklarını artıran bir reseptör aslında. Aslında ikisi de tıpkı yoldan gittiği için, migren atakları olan hastalarda ACE 2 reseptörleriyle birlikte bu virüse yakalanma riski artıyor. Fakat migren tek başına risk teşkil etmiyor. Fakat beraberinde eşlik eden hastalıklar risk oluşturuyor” dedi.

“KOVİD’DEKİ BAŞ AĞRISI MİGREN İLE KARIŞMAMALI”

Kovid-19’dan bayanlardan çok erkeklerin daha ağır etkilendiğine de işaret eden Prof. Dr. Uludüz, “Kovid’de baş ağrısı erkekleri daha çok tutuyor. Hele ki çocuk ve gençlerde ön planda baş ağrısı var. Yani çocuklar size daha evvel hiç yaşamadıkları bir baş ağrısı ile geliyorsa kesinlikle Korona enfeksiyonunu düşünmek lazım” diye konuştu.

Kovid’de görülen baş ağrısının migren ya da tansiyon tipi baş ağrısından farklı olduğunu da anlatan Prof. Dr. Uludüz, şunları söyledi:

“Ağrı, bütün başı tutuyor, yük hissi oluşturuyor, gözlere kadar vuruyor ve ağrı kesici ile geçmiyor, uykuyu dahi etkileyen bir baş ağrısıdır. Yani daha evvel yaşamadığınız şiddette bir baş ağrısı yaşarsınız. Bilhassa genç ve çocuklarda bunu önemsemek gerekiyor. Kovid baş ağrısı migrenden daha farklıdır. Çift taraflı, bütün başı tutan, ağrı kesiciye karşın azalmayan, dirençli bir ağrıdır. 72 saatten uzun sürer, bazen günlerce devam eder, günler içinde şiddeti artabilir. Başta bir sersemlik hissi uyandırır. Migrende ise zonklayıcı bir ağrı vardır, 72 saatten kısa sürer, tek taraflıdır ve ağrı kesicilerle genelde cevap alınır. Kovid’de ayrıyeten baş ağrısı ile birlikte koku kaybı çok sık görülüyor. Zira benzeri hudutlar, yan yana giden sonları tuttuğu için, trigeminal hudut dediğimiz ağrı sonunu tuttuğu anda, yanındaki koku sonu de etkileniyor ve koku kaybı da bu hastalarda sıkça görülüyor.”

BEYİN KANAMASI MI KOVİD Mİ?

Beyin kanamasına işaret eden ağrıların da çok şiddetli ağrılar olduğunu lakin Kovid baş ağrısının bununla karıştırılmaması gerektiğini de söyleyen Prof. Dr. Uludüz, “Beyin kanaması mı geçiriyorum, Koronavirüs mü oldum diye düşünülebilir. Beyin kanamasındaki baş ağrısı, hayatınızın en şiddetli baş ağrısıdır. Kişi başını duvarlara vurmak ister o derece şiddetlidir. Apansız ortaya çıkar ve devam ederse şuuru tesirler. Meğer koronavirüs enfeksiyonunda şuur çok fazla etkilenmez. Ağrı başlar, hafif hafif şiddetlenerek sarfiyat ve günlerce sürer. Lakin eşlik eden bir şuur kaybı ya da tansiyonda bir değişikliğe yol açmaz, baş ağrısına sıklıkla koku- tat kaybı da eşlik eder. Çoklukla iki taraflıdır. Meğer beyin kanamasında kanama ne taraftaysa o tarafta şiddetli ağrı hissedilir. Lakin şunu da unutmayalım, koronavirüs, beyin kanaması yahut beyin damarlarında tıkanıklık (pıhtı) ile de karşımıza gelebiliyor. O nedenle her halükarda, daha evvel hiç yaşanmayan şiddette bir baş ağrısı yaşanıyorsa, kesinlikle bir acile ya da tabibe gitmek gerekir” dedi.

‘KOVİD BEYNİ’, DEMANSA YOL AÇABİLİR

Geçirilmiş Kovid enfeksiyonunun bilhassa akciğerde bıraktığı hasara bağlı olarak beynin oksijenlenmesini de olumsuz etkilediğine ve bunun da kognitif (bilişsel) bozukluklara yol açtığına işaret eden Prof. Dr. Uludüz, “Bu hastaları iki kümede ele alıyoruz. Bilhassa hastalığı şiddetli geçiren, ağır bakımda ya da hastanede yatmak zorunda kalan şahıslarda, akciğer kapasitesi olumsuz etkileniyor. Bu da akciğerde belirli oranda kalıcı lezyonlara neden olabiliyor. Akciğerdeki bu lezyonlar oksijen kapasitesini azaltır ve oksijen satürasyonu yüzde 70’lere düşer. Bu durum beyne giden oksijeni de azaltacağı için, beynin oksijensiz kalmaya en hassas bölgesi olan hafıza bölgesinde bir mühlet sonra buna bağlı beyin hücrelerinde kayıplar yaşanır. Bu nedenle Kovid geçirmiş hastalarda demans gibisi unutkanlık ortaya çıkıyor. Hastaların bir kısmında, haftalar ya da aylar sonra dahi unutkanlık, konsantrasyon sorunları, sonluluk, eşyaların yerini bulamama, tekrar tekrar birebir soruları sorma dediğimiz bilişsel bozukluklar görülebiliyor. Beyinde sislenme dediğimiz, aslında ‘Kovid beyni’ dediğimiz bu tablolar uzun vadeli de sıkıntılara yol açabilecek üzere görünüyor” diye konuştu.

“DEMANS HADİSELERİNDE ARTIŞ YAŞANABİLİR

Asemptomatik ya da semptomatik farketmez, akciğerlerinde lezyon ile hastalığı geçirenlerde unutkanlık şikayeti gelişirse kesinlikle bir nöroloğa görünmesi gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Derya Uludüz, şu ihtarlarla kelamlarını noktaladı:

“Çocuklar da çoklukla asemptomatik ya da hafif geçiriyorlar. Lakin bu çocukların hafif geçirmelerine karşın, rastlantısal çekilmiş MR’larında bile lezyonlar görülebiliyor ve bu çocukların da bir mühlet sonra IQ’larında 8,5 puana varan düşüşler gözlenmiş. Çocukların beyni gelişme devrindedir. Bu devirde IQ’ları etkileniyorsa, uzun vadede daha büyük hafıza sorunlarıyla karşılaşabilirler. Olağan ki hastalığı geçiren her çocuk yahut genç bunu yaşayacak manasına gelmiyor bu. Ancak çocuk ya da büyük hiç fark etmiyor, çok düşük bir ihtimal de olsa uyanık olmak lazım. Hastalığı geçirmiş bir şahısta eskisine nazaran hafızada olumsuz etkilenme varsa, çocuklarda öğrenme zahmeti, derslerinde gerileme, tıpkı soruları daha sık sormaya başlama, algılamasında olumsuz bir etkilenme fark edilirse kesinlikle bir nöroloğa gitmekte yarar var. Korkarız ki önümüzdeki yıllarda, unutkanlık-demans hadiseleri açısında Kovid’e bağlı bu türlü bir dalga yaşanabilir. Zira nitekim sessiz olan bu lezyonlar akciğerde bir sekel bırakırsa, beynin yetersiz oksijenlenmesine bağlı uzun vadeli konsantrasyon bozuklukları, dikkat eksiklikleri ve unutkanlık ile giden bir seyir bizi bekliyor üzere görünüyor.”

– İstanbul