Türkiye’nin en genç volkanik dağlarından biri olan, Aksaray ve Niğde hudutları içinde yer alan Hasan Dağı’nda afet riskinin azaltılması için Vilayet Risk Azaltma Planı (İRAP) hazırlama çalışmaları kapsamında, Aksaray Üniversitesi’nin ‘Hasan Dağı Volkanizmasının Tektonik ve Volkanik Açıdan Jeodezik ve Fizikî Sensörler ile İzlenmesi’ isimli projesi ‘TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırmaları Destekleme Programı’na 2021 yılında sunularak kabul edildi. Proje kapsamında Aksaray Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, MTA Genel Müdürlüğü, Aksaray AFAD Müdürlüğü ve Niğde AFAD Müdürlüğü ortak çalışma yürütecek.

VALİLİK: OLAĞANDIŞI VOLKANİK HARAKETLİLİK GÖZLENMEDİ

Aksaray Valiliği, 2022 yılında başlayacak projenin tanıtımıyla ilgili dün yapılan mülakatta, volkanik hareketlenmeler gerçekleştiği istikametinde basına yansıyan bilgilerin gerçeği yansıtmadığını açıkladı. Yapılan açıklamada, “Hasan Dağı’nda olağandışı bir volkanik haraketlilik gözlenmemiştir” denildi.

‘EN SON PATLAMA MİLATTAN EVVEL 6 BİN 600’DE OLDU’

Projenin yürütücüsü, Aksaray Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Hacı Murat Yılmaz, Hasan Dağı’ndaki volkanik patlamanın en son milattan evvel 6 bin 600 yılında gerçekleştiğini belirterek, “Hasan Dağı, Dünya Volkanoloji Birliği’nce faal volkanlar listesine alınmıştır. Hasan Dağı’ndaki en son patlamanın, milattan evvel 6 bin 600 yılında olduğunu radyometrik tarihlendirme çalışmalarıyla ortaya konmuştur. Elde ettiğimiz radyometrik bilgilerle gaz çıkışları, birtakım bölgelerde kışın kar tutamama müşahedelerimiz ve altındaki yüzeysel magma katmanının varlığı; Hasan Dağı’nın hala etkin olduğunu teyit etmektedir. Buradaki gazların çıkması ve sıcaklık artışı gündemde. Bu tartışmalar bunlardan ötürü çıkıyor. Bu mevzuyla ilgili Maden Teknik Arama Müdürlüğü’nün yaptığı çalışmalar var” diye konuştu.

Hasan Dağı ile ilgili TÜBİTAK’ın da çalışmaları olduğunu kaydeden Prof. Dr. Yılmaz “Burada Orta Anadolu Bölgesi’nin kıymetli faal faylarının biri olan Tuz Gölü fay sınırı zonu var. 200 kilometre uzunluğunda ve Hasan Dağı’nın doğu kısmında sonlandırılıyor. Vakit zaman da bu bölgede küçük ölçekli sarsıntılar meydana geliyor. Bu olayın net olarak açıklanabilmesi için Hasan Dağı volkanizmasıyla ilgili ve alakalı deformasyonların izlenmesi değer arz ediyor” dedi.

‘TEKTONİK Mİ YOKSA VOLKANİK Mİ?’

Daha evvel de Ulusal Sarsıntı Araştırma Projesi kapsamında Tuz Gölü fay sınırında çalışmaların olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Yılmaz “Bu bölgede ölçüler aldık ve kayma suratını tespit etmeye çalıştık. Mevcut elde ettiğimiz bilgiler daha evvel yapılan araştırmalara paralel istikamette. Sayısal olarak yatayda 3 milimetre civarında bir kayma tespit edildi. Bu çalışmaların akabinde ‘Hasan Dağı’nın hareketleri tektonik mi yoksa volkanik mi’ diyerek bir proje başlattık. Projemizi TÜBİTAK’a sunduk. Sarsıntı araştırma özel kapsamı dışında Hasan Dağı jeodezik fizikî sensörlerle izlenmesi projemiz kabul edildi. Hasan Dağı üzerinde ve yakın etrafında yüzey deformasyonlarının belirlenmesi hedefiyle, bölgede kampanya tipi GPS ve daima 24 saat müşahede yapan sabit noktalarımız olacak” diye konuştu.

‘YERYÜZÜNDE DEĞİŞİMİN TAHLİLİ YAPILACAK’

36 ay sürecek proje hakkında ayrıntılı bilgi paylaşan Prof. Dr. Yılmaz, “Bunun yanında radar ‘İnterferometrik Yapay Açıklıklı Radar’ tekniği, eğim ölçmeleri, sıcaklık ölçümleri, gaz ölçümleri ve fay ve çatlaklara dönük yapısal ve kinematik ölçümler yapılacaktır. Eğim ölçer ile kayma var mı, bakacağız. Sıcaklık ve gaz ölçümleri, fay ile çatlaklara dönük ölçüler elde edeceğiz. Bu ölçülerin sonucunda de birtakım vakit serisine bağlı gerçek vakitli ve anlık izlemeyle kıymetlendirme yapacağız. 36 aylık bir proje, şimdi başlamadık. Bölgede bilim insanlarının yaptığı çalışmalar var. Buradan elde edilen bilgiler, yardımıyla yeryüzünde değişimin tahlili yapılacak” dedi.

‘PROJE TÜBİTAK’IN EN ÜST SINIRI’

Hasan Dağı genç volkanik yapıya sahip olduğu için gaz çıkışlarının gözlenmesinin olağan olduğunu kaydeden Prof. Dr. Yılmaz, “Hasan Dağı’na gittiğinizde gaz çıkışları görülebilir. Bölgede volkanik krater yapıya sahip Narlı Göl var. Yeniden yakınında Ziga Termal Kaplıcaları var. Dağın eteklerinde gaz çıkışları var. Bu türlü gözlemsel kıymetler ile Hasan Dağı’nda çabucak hareket olacak, demek; çok hakikat bir yaklaşım değil. Bu olayı bilimsel datalara nazaran yapmamız lazım. 36 aylık bir proje bile kâfi gelmeyebilir. Bu proje, TÜBİTAK’ın en üst sınırıdır” diye konuştu.

’24 SAAT ANLIK DATA ALACAĞIZ’

Proje bittikten sonra da çalışmaya devam edeceklerini lisana getiren Prof. Dr. Yılmaz, “Sabit tesislerimiz olacak. 24 saat anlık data alacağız. Manalı bir data alırsak bunu da kamuoyuyla paylaşacağız. Dünya genelinde volkanik ve tektonik aktivitelerin izlenmesinde kullanılan sensörlerle Hasan Dağı’nı incelemeye çalışacağız. Ayrıyeten Türkiye’de volkanların anlık olarak jeodezik formüllerle izlenmesine yönelik birinci çalışma olacak. Bu projenin gelecekte Türkiye’deki öbür volkanik oluşumların izlenmesine ışık tutması ve bölgeyle ülke volkanolojisi ve tektoniğine hizmet etmesi beklemekteyiz” diye konuştu.

‘GAZ VE SU ÇIKIŞLARI YILLARDIR VAR’

Hasan Dağı’nda araştırmalar yapan jeoloji yüksek mühendisi Nurcan Özdemir de şöyle konuştu:

“Hasan Dağı aslında etkin olan volkanik bir dağ. Dağın doruğuna çıkan dağcılar ile bütün çıkanların gördüğü üzere gaz ve buhar çıkışları mevcut. Bu olay yıllardan beri de var. Aksaray’da Tuz Gölü fay sınırı mevcut lakin Hasan Dağı’nda gaz ve buhar çıkışı var. Yarın patlayacak, bir şey olacak üzere bir durum yok. Aksaray Üniversitesi, AFAD ile TÜBİTAK ortaklaşa bölgeye aygıtlar, yerleştirip ölçümler yapacaklar. 21 yıldır Aksaray’dayım. Şu an da halkımızın paniğe kapılması gerek yok. Dağlar bir anda pat diye patlamaz. Bunların bir süreci var. Alt katmandaki magmanın bir kaynama süreci var. Bir hareke geçme süreciyle volkanizma etkiyi arıtma müddetleri var. Bu olaylarda gözlemlenecek. Bu bahiste kurumlar da gerekeni yapıyor.”