İshal, insanlarda mevsimsel değişiklikler nedeniyle en sık görülen sıhhat sorunlarının başında gelmektedir. Bilhassa sıcak havalarda daha çok artan ishal, çocuklar ve yetişkinleri tesiri altına alarak görülme sıklığı artabiliyor. Vatandaşlar internette “İshale ne iyi gelir? İshal nasıl geçer?” üzere aramalar yapmaya başladı. Biz de sizin için araştırdık. Pekala ishale ne iyi gelir? İshal nasıl geçer? İshali ne keser? İshali ne geçirir?
İSHAL NEDİR?
İshal, (amel yahut diyare) dışkının sık olarak sulu ya da yumuşak çıkması durumudur. Yunanca’da “sızıntı, akıp gitme” manalarına gelmektedir. İshal katiyetle bir hastalık değil, polifaktöriyel kaynaklı bir semptomdur. Dünyada ishal beş yaşından küçükler ortasında vefatın ikinci büyük nedenidir, yılda 1,5 milyon bebek bu yolla ölür. Az gelişmiş ülkelerdeki bu ölümlerin en büyük nedeni gereğince pak suyun yokluğu ve atık su arıtma kapasitesinin yetersizliğidir; içme suyuna kanalizasyon suyu karışması da kıymetli bir nedendir.
Bir öteki tanıma nazaran İshal:
İshal, dışkılamanın olağandan daha cıvık olma durumudur. Yirmi dört saatte üçten fazla sulu dışkılama yahut anne sütü alan bebeklerde her zamankinden daha sık ve sulu bir halde dışkılama yapılmasıdır. Bağırsak hareketlerinin bozulması sonucu daima tuvalete gitme isteğinin olması, cıvık dışkılama ile birlikte seyreden şikayetlerden biridir. Çok ağır ishal olaylarında günde 13-14 litre kadar sıvı kaybedilebilir. Sulu yahut cıvık dışkılama, acil ve daima olarak tuvalete gitme gereksinimi, büyük tuvaleti tutamama, susuzluk, kusma bulantı, halsizlikle karın bölgesinde gaz şikayeti de ishalin en büyük belirtilerinden sayılmaktadır. İshalle birlikte çocuklarda kusma, karın ağrısı ateş de olabilir. Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen ishal, çoğunlukla çevresel etmenlerle gelişir.
Yaz periyodunda sıklıkla karşılaşılan yaz ishali, en çok 0-5 yaş kümesindeki çocukları tesirler. Anne sütü alan bebeklerde 6-7’den fazla, anne sütü almayan çocuklarda ise 3’den fazla sulu dışkılama, ishal olarak kabul edilmektedir. Sık tuvalete gitme durumunda, dışkılama sulu değilse kişi ishal olarak kabul edilmez.
İSHAL NEDEN OLUR? İSHALİN NEDENLERİ
İshal rahatsızlığının birçok nedeni vardır. C vitamini ya da magnezyum elementinin bedene fazla ölçüde alınmasından da ishal olunabilir. İnsan ve hayvan sıhhati açısından en değerli sebepler infeksiyöz hastalıklardır. İshalle birlikte karın ağrısı, bulantı ve kusma da görülebilir. İshalin kimi özellikleri öbür durumlarda da görülebildiği için ishalin tıbbî tarifi günde 200 gramdan fazla dışkı üretimini içerir.
İshal, kalın bağırsağın gereğince sıvı emmemesinden meydana gelmektedir. Olağanda, hem sindirim sürecinin bir modülü olarak, hem de sıvı içmekten ötürü, yemek bol ölçüde suyla karışıktır. Hasebiyle kalın bağırsağa varmadan önce sindirilmiş yemek temel olarak sıvı durumdadır. Kalın bağırsak suyu emerek kalan malzemeyi yarı katı bir hale getirir. Kalın bağırsak ziyan görmüş yahut yangılıysa su emilmesi engellenir ve sulu dışkı meydana gelir.
İshalin en sıkça görülen nedeni viral enfeksiyon yahut bakteriyel toksinlerdir. Sağlıklı hayat koşullarında ve bol besin ve su olduğunda ishalli olmak dışında sağlıklı olan bir kişi viral bir enfeksiyondan birkaç günde, en fazla bir haftada kurtulur. Buna rağmen hastalıklı yahut berbat beslenen şahıslarda ishal önemli su kaybına yol açabilir ve tedavi olunmadığı takdirde hayati tehlike oluşturabilir.
İshal ayrıyeten daha önemli hastalıkların bir belirtisi olabilir; örneğin dizanteri, kolera, botulizm yahut Crohn hastalığı üzere kronik bir duruma işaret edebilir. Apandisit hastalarında genelde ishal olmasa da apandis patlamasının sık görülen bir belirtisidir. Radyasyon hastalığının da bir sonucudur.
İshalin tedavisi hastanın kaybetmiş olduğu suyun yerini alacak ölçüde su almasıdır, tercihen suda gerekli tuz ve birtakım besinleri de sağlamış olmak için suda elektrolitler bulunmalıdır. Birden fazla kişi için bundan öbür bir tedavi gerekli değildir.
İshal nasıl geçer
İSHALİ NE KESER? İSHALE NE ÂLÂ GELİR?
İshale ne iyi gelir sorusuna karşılık olarak hasta olan kişinin genel durumu iyiyse, bulantı ve kusması yoksa 1 litre kaynatılmış soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılıp elde edilen karışımın sık aralıklarla içilmesi önerilir. Daha ağır durumlarda olan hastalar ağızdan beslenemiyorsa, ateş ve uzun süren ishal (24 saatten fazla) varsa, kesinlikle hastane kaidelerinde damar yolu ile sıvı ve elektrolit desteği yapılmalı, dışkı incelemesi yapılarak ishal tedavi planlaması yapılmalıdır.
İshal müddetince yanlışsız beslenme çok kıymetlidir. Bu devirde yağlı ve lifli yiyecekler tüketilmemesi gerekir. İshale ne iyi gelir sorusuna yanıt olarak patatesin ve muzun, potasyum kaybını önlemek açısından en değerli besinler olduğu söylenebilir. İshale iyi gelen yiyecekler ortasında çorba, haşlama, püre, makarna ve pirinç bulunur. Bunların tüketimi, ishali kesmek için yararlıdır. İshal tedavisinin en kıymetli kısmı sıvı ve elektrolit kaybını önlemektir.
İshal tedavisinde en değerli noktalar, bedenin ishal nedeniyle kaybettiği sıvı ve tuzları mümkünse ağız yoluyla geri alması, beslenmenin sürdürülmesi ve vakit kaybetmeden doktora başvurulmasıdır. Çocuklarda görülen ishal tablolarının büyük çoğunluğu hafif-orta derecede ishal olaylarıdır. Konut koşullarında çoğunlukla denetim altına alınıp tedavi edilebilir. 3 çeşit ishal çeşidi vardır. Bunlar hafif, orta ve ileri ishaldir. Artık ishal için ne iyi gelir tüm detayları yazalım.
Hafif İshale Ne Yeterli Gelir:
İnatçı kusma ve ateşin olmadığı hafif ishal olaylarında bol bol su içmek ishale iyi gelmektedir. Şayet bir bebek ishale yakalandıysa anne sütü alımına ihtimam gösterilmelidir. Denetimli formda susuzluk bulguları izlenmelidir.
Orta İshale Ne Yeterli Gelir:
Orta derecedeki ishal hadiselerinde huzursuzluk ve susuzluk kendini daha çok muhakkak eder. Şayet çocuk 6 aylıktan büyükse eczaneden alınabilecek ishal kitlerinden faydalanılarak ishalin önüne geçilmeye çalışılır.
İleri İshale Ne Uygun Gelir:
İnatçı ve kronik bir ishal durumunda kesinlikle doktora başvurulmalı ve gerekli tetkikler yaptırılarak hastalık denetim altına alınmalıdır. Tabip muayenesi sonrası ishal tanısı için kimi testler istenebilir. Bunlar;
– Dışkı kültürü ile bakteri ve parazit üzere enfeksiyon etkenlerinin aranması,
– Birtakım hastalıkları dışlamak için kan testleri,
– Besin tahammülsüzlüğünü ortaya koymak için açlık testi,
– Bağırsaklarınızın bir kısmını direkt gözle incelemek için sigmoidoskopi yahut kolonoskopi üzere endoskopik muayeneler olarak sıralanmaktadır.
İSHALE YETERLI GELEN YİYECEKLER NELERDİR?
İshale iyi gelen birçok besin vardır. Bu yazıda sizlere en bilindik ishale iyi gelen yiyecekleri yazacağız. İshale iyi gelen yiyeceklerden kimilerine aşağıdan ulaşabilirsiniz.
– Bol bol su içmek ishal için çok kıymetlidir.
– İshal olan kişi pirinç ve pirinç suyu üzere düşük lifli bağlayıcı besinler tüketmelidir.
– Bakterilerden kaynaklanan ishal için bal epey yararlıdır. Sıcak suya birkaç yemek kaşığı bal karıştırarak gün içinde bunu tüketebilirsiniz.
– Yemeklerden sonra bir bardak zencefil çayı içebilirsiniz. Bu çay, bedeninizin kaybetmiş olduğu suyu alır ve bağırsakların tertibe girmesini sağlar.
– Bir tencere patates çorbası hazırlayarak gün boyunca çorbadan birkaç kase içebilirsiniz. Patates, bağırsakların düzenlenmesine katkı sağlayacaktır.
– Sindirimi kolay olan muz, kaybedilen potasyumu bedene geri kazandırır.
– Lif bakımından varlıklı olan tatlı patatesin kaynatılarak tüketilmesi ishalin azalmasında yarar sağlar.
– Lif ve magnezyum bakımından güçlü olan havuç suyu da tüketilebilir.
– Her gün bir yemek kaşığı kepek ile de ishalden kurtulabilirsiniz. (Fakat ekmeklerin üzerindeki bulunan işlenmiş kepek değil, işlenmemiş kepek tüketilmelidir.)
– Elma sirkesi doğal bir antiseptiktir. Bu yüzden sindirim yolunun ve bağırsakların temizlenmesinde büyük rol oynar.
– Böğürtlen de ishale iyi gelen yiyeceklerden biridir. Dilerseniz suyunu içebilirsiniz yahut yiyebilirsiniz. Böğürtlen suyunun içerisine bir çay kaşığı yenibahar atarak yarım çay bardağı içebilirsiniz.
– Kemik suyu çorba hem sıvı alımı sağlar hem de sindirimi düzenler.
– Probiyotik yiyecekler ishali kesen faydalı bakteriler içerir.
İSHALE UYGUN GELEN YİYECEKLER LİSTESİ
- Beşparmak otu
- Karnıyarık otu tohumu
- Yaban mersini
- Bol sıvı tüketimi
- Siyah çay
- Şekerli su tüketimi
- Patates haşlama
- Muz
- Elma Sirkesi
- Yoğurt
- Lahana ve pancar
- Peynir
- Tarhana
Bu yiyeceklere ek olarak ishal olunduğunda içilmemesi gereken kimi içecekler vardır. Bunlar “Çay, Kahve, Asitli içecekler” üzere içeceklerdir. Bu içecekler ishale yol açıyor. Bu yüzden içilmemesi tavsiye edilmiştir.
İSHAL NASIL GEÇER? İSHALİN UYGUNLAŞTIRILMASI İÇİN NELER YAPILABİLİR?
İshal rahatsızlığını gidermek için yapılacak birtakım şeyler vardır. Aşağıda yazılanların kimilerini yaparsanız ishali azaltabilirsiniz.
– Gerekli formda dengelenmiş elektrolitlerle bedenin su oranı korunmalıdır. İshalin her çeşidi için, hatta dizanteri için dahi bu en uygun tedavidir. Elektrolitle dengelemeden bol ölçüde su içmek elektrolit dengesizliğine yol açabilir ki, bu seçkin durumlarda ölümcüldür (su zehirlenmesi).
– Tertipli olarak, sık ve küçük öğünler halinde yemek yenmeli. Çok süratli yenmemeli ve içilmemeli.
– Bazen, bilhassa çocuklarda, su kaybı hayati tehlike yaratabilir ve damardan sıvı verilmesi gerekebilir.
– Hijyen ve izolasyon hastalığın yayılmasını mahzurlar.
– Çinko dayanağı ishalin mühletini % 25 kısaltırken ölçüsü da %30 azaltır.
– Oral rehidrasyon terapisi yapılabilir. Yani ağızdan bir tuz yahut şeker çözeltisi almak halinde olur.
– Antibiyotik kullanımı yapılabilir. Şayet ishalin nedeninin bir bakteri olduğundan şüpheleniliyorsa ve kişi tıbben hastaysa antibiyotik kullanımı gerekebilir. Parazit kaynaklı ishal (örneğin giardiasis) de uygun antibiyotikler gerektirir. Antibiyotikler rutin olarak kullanılmazlar zira ishalin nedeni nadiren bakteriyeldir ve kullanımları bağırsak florasını bozup ishalin daha da kötüleşmesine neden olabilirler. Clostridium difficile nedenli ishal ve psödomembranöz kolit sıkça antibiyotik kullanımı yüzünden meydana gelir.
– Beslenme düzenlemesi yapılabilir. Çölyak hastaları buğday eserlerinden kaçınmalıdır. Spastik kolon sendromu olan hastalar ishalin nedeni olan gastrokolik reflekse çok tepkiyi azaltmak için diyetlerini değiştirebilirler. Çözünür lifli besinler almak, süt eserleri yerine soya ve pirinç eserleri kullanmak, posalı (çözünmeyen) lif oranı yüksek olan meyve ve zerzevatları yerken dikkatli olmak, nizamlı ve küçük öğünler yemek spastik kolon sendromu belirtilerini azaltmakta yardımcı olur. Kaçınılması yahut en aza indirilmesi gereken yiyecekler, kırmızı et, yağlı yahut kızartma yemekler, süt eserleri (laktoz intoleransı olmasa da), çikolata, kahve (normal yahut kafeinsiz), alkol, gazozlu içecekler (özellikle sorbitol içerenler) ve yapay tatlandırıcılar. Yapılan araştırmalar spastik kolon sendrom hastalarının yağlara, çözünmeyen liflere ve fruktoza çok hassasiyeti olduğunu göstermiştir.
– Opioitler: Enfeksiyon kaynaklı ishal için opioit ve türevleri alınmamalıdır, zira hastalığın mühletini artırırlar ve taşıyıcılığa dönüşme riskini artırırlar. Opioitler en tesirli ishal ilaçlarıdır. Esas tesir düzenekleri peristalsisi engellemektir. Loperamide (Imodium olarak da bilinir) en sık alına ishal ilacıdır. Öbürleri (artan tesir gücü sırasına göre): Lomotil (diphenoxylate veatropin); Motofen (difenoxin ile atropin); kodein; paregoric (camphorated tincture of opium), afyon suyu (laudanum); ve morfin. En güçlü opioitler kronik ishal (örneğin AIDS komplikasyonlarından doğan) için saklanır.
İSHAL BELİRTİLERİ NELERDİR?
İshal belirtileri, rahatsızlığın şiddetine nazaran sıralanmaktadır. Şayet kişi az ölçüde bir sıvı kaybetmişse daha çok susuzluk olarak kendini gösteren şikayetler, orta derece bir sıvı kaybında ise ağızda kuruma, huzursuz ruh hali ve idrar ölçüsünde azalma üzere belirtiler izlenebilir. Bedenin yüzde onluk kısmında bir sıvı kaybı yaşanıyorsa, belirtiler daha şiddetli ortaya çıkar. Buna nazaran en sık görülen ishal belirtileri ise şunlardır;
– Sıvı dışkılama
– Acil dışkılama isteği ve büyük tuvaleti tutamama
– Fazla dışkılama
– Susuzluk
– Bulantı ve kusma
– Ateş yükselmesi
– Halsizlik
– Karın bölgesinde ağrı ve gaz
Yaz aylarında ortaya çıkan bakteriyel enfeksiyonlar çoklukla; ateş, kusma, mide bulantısı ve karın ağrısı şikayetleriyle ortaya çıkmaktadır. Bedendeki ateş bazen 39 derecenin üzerine çıkabilmektedir. Bu devirde çocuklar için asıl tehlikeli olan durum, ishal ve kusmadır. İshal ile birlikte kusma, bedende önemli oranda sıvı kaybına yol açmaktadır. Bu nedenle ailelerin, çocuklarındaki ishal ve kusmanın şiddetine dikkat etmesi çok değerlidir. İshale kusma eşlik ettiğinde, çocuk gereğince beslenemediği ve sıvı alamadığı için bedenindeki gerekli sıvı ölçüsü da dengelenemez. Tedbir alınmadığında ise bedenden fazla ölçüde sıvı kaybı ile birlikte akut böbrek yetmezliğine yol açabilecek önemli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple çocuklara bol su ve ayran, meyve suyu üzere içecekler verilerek kaybedilen sıvının tekrar alınması sağlanmalıdır.
İshal mikrobu, beşerden beşere bilhassa de bir çocuktan başkasına çarçabuk bulaşabilir. Çoklukla, tuvalet paklığını tam olarak öğrenememiş küçük çocuklar ortasında süratle yayılabilir.Çocuklar ve yetişkinler tuvalete gittikten çabucak sonra ellerini hakikat bir biçimde yıkayıp mikroplardan arınmalıdır.
Haberler.com
