“Çevre, İklim ve Sıhhat için İşbirliği Projesi” (ÇİSİP) Türkiye‘de birinci kere Tek Sıhhat yaklaşımıyla Covid-19 pandemisi ve iklim değişikliği ilgisini inceleyen bilgi notunu bugün (20 Ocak Çarşamba) duyurdu. Pandemilerin önüne geçmek için Tek Sıhhat yaklaşımının kaide olduğu belirtilen uzmanlar Sıhhat, Tarım ve Orman ile Etraf Şehircilik Bakanlığı’nı işbirliğine davet ediyor.
Daha fazla pandemi yaşanmaması için tek sıhhat yaklaşımı koşul
“Tek Sağlık” sıhhatin korunması için beşerler, hayvanlar, bitkiler ve bunların ortak etrafı ortasındaki ilişkiyi bir bütün olarak ele alan; işbirliğine dayalı ve disiplinler ortası bir yaklaşım. Tek sıhhat terminolojisinin geçmişi 19. yüzyıla kadar uzanıyor ve birinci kez patolojist Dr. Rudolf Virchow tarafından kullanıldığı biliniyor.
İklim değişikliği pandemi riskini arttırıyor
Bilgi notu, iklim değişikliğinin 2030-2050 yılları ortasında her yıl 250 bin vefata neden olacağı ve bunun yarısından daha fazlasının viral hastalık kaynaklı ishal ve sıtma olacağının iddia edildiğinin altını çiziyor. Kocaeli Üniversitesi Halk Sıhhati Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Çiğdem Çağlayan; “Sağlık ve etraf alanında çalışan uzmanlar disiplinlerarası bir yaklaşımla tüm canlıların iyi olma halini kapsayıcı bir biçimde ele almalı. Bunun için en büyük misyon bizlere sıhhat uzmanlarına düşüyor, bilhassa veteriner tabipler ve tabiat muhafaza kuruluşlarıyla bir ortada olmalıyız.” dedi.
Çiğdem Çağlayan
Dünyanın farklı noktalarında sıcaklık ve basınçta değişimler yaratan iklim değişikliği hayvanları göçe zorluyor ve patojenlerin yayılmasını tetikliyor. Örneğin global sıcaklık ortalamasındaki 2-3ºC’lik artış sivrisineklerin göç rotalarına tesir edeceğinden, sıtma riski altındaki insan nüfusunu %3-5 oranında artırması bekleniyor. Buna ek olarak, Klinik Mikrobiyolog ve Virolog Prof. Dr. Selim Badur’un da belirttiği üzere “Su ve ormanların makûs kullanımının enfeksiyon etkeni, taşıyıcılarının denetimden çıkmasına neden oluyor. Tarım alanlarının gereksiz genişletilmesi ve ormanların tahrip edilmesi, burada bulunan canlıların ve taşıdıkları mikroorganizmaların kentlere göçüne sebep olabiliyor”.
Selim Badur
Bilgi notu, 1980’den bu yana yeni salgın hastalıkların sayısında artış görüldüğünün altını çiziyor. WWF-Türkiye’den Yaban Hayatı Uzmanı ve Veteriner Tabip Ahmet Emre Kütükçü; “Bugüne kadar bilinen bulaşıcı hastalıkların %75’ini hayvanlardan insanlara bulaşan (zoonoz) hastalıklar oluşturuyor. Yeni görülen bulaşıcı hastalıkların %60’ıysa yaban hayvanları kaynaklı zoonozlar. HIV/AIDS, SARS, ebola, kuduz, leptospirozis, batı Nil virüsü dahil pek çok etkenin de hayvanlardan beşere geçtiği, milyonlarca vefata ve hastalığa yol açtığı unutulmamalı.” diye belirtiyor.
Çalışma habitat parçalanması ve ormansızlaşmanın insan ve yaban hayvanları üzere olağan şartlarda müsabakası güç olan farklı cinslerin etkileşimini arttırıp, farklı birçok zoonoz etkenin insanlara bulaşmasına neden olduğunun altını çiziyor. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisi Prof. Dr. Doğanay Tolunay “Bundan sonraki salgınların olmaması için ormansızlaşmanın önlenmesi, yırtıcı hayvan ticareti ile kaçak avcılığın yasaklanması ve denetim altına alınması gereklidir. Ekosistemlerin sıhhatiyle insanların sıhhati birbirinden farklı düşünülemez.” halinde konuştu.
Doğanay Tolunay
Etraf ve sıhhat uzmanları karar vericileri işbirliğine çağırıyor
Covid-19 pandemisi üzere global krizlere yönelik alınabilecek birincil tedbirler etraf sıhhatini ve “Tek Sağlık” yaklaşımını ön planda tutuyor. Bu kapsamda, bilhassa karar vericiler için bir dizi teklifin de paylaşıldığı bilgi notunda;
? Sıhhat Tesir Değerlendirmesi (SED) metodunun hayata geçmesi,
? Yaban hayatı avlanması ve ticaretinin durdurulması,
? Kirletici ve madencilik üzere dallara yönelik kamu harcamalarının kaldırılması tavsiye ediliyor.
? Ayrıyeten, halk sıhhati, hayvan ve bitki sıhhati ile etraf üzere farklı alanlarda çalışan bireylerin ortak çalışmalar yaparak kapasiteleri güçlendirmesinin değeri belirtiliyor.
Haberler.com
