Orta Anadolu’da iklim değişikliği kadar, yanlış ve çok su kullanımı sonucu sulak alan özelliğini yitiren öteki bir alanı Seyfe Gölü. Kırşehir’in Mucur ilçe sonlarında denizden bin 114 metre yükseklikte yer alan ve coğrafya kitaplarında alanı 15 kilometrekare olarak belirtilen göl, ilkbahar yağışl arı ve karların erimesiyle ismini aldığı Seyfe Ovası’na yayılıyor ve göl alanı 89 kilometrekareye kadar ulaşıyordu. Bir vakitler Seyfe Ovası’nın hayat kaynağı olan göl ülkemizin en büyük flamingo topluluklarından birine de mesken sahipliği yapıyordu. Pek çok kuşa ömür sunan Seyfe Gölü’nde yaban ördekleri, çamurcunlar, pelikanlar, balıkçıllar, balabanlar, yağmurcunlar, kazlar, leylekler, turnalar, kılıçgagalar, martılar ve sumrular bulunuyordu. 200 cinsten tıpkı anda 100 bine yakın kuşun konakladığı göl, 20 yıl öncesine kadar yabancı turistlerin kuş müşahedesi yapmak için geldiği bir alandı. Gölü besleyen su kaynaklarının önünün kesilmesi ve ziraî sulama gayesiyle yer altı sularının alınması göl sularının çekilmesine ve büsbütün kurumasına sebep oluyor.

Binlerce kuşun yuvasıydı

Tabiat Araştırmaları Derneği Genel Müdürü Osman Fazilet, Seyfe Gölü’nün kurtarılması için 25 yıldır çabalayanlardan. Fazilet, Seyfe Gölü’nün geçmişte besin unsurlarınca varlıklı sularıyla, tuzludan tatlıya gerçek değişen nitelikteki bataklıklarıyla, sulak çayırlıklarıyla, kuşların düşmanlarından uzakta kuluçkaya yatmasına imkân veren adalarıyla değişik çeşitten binlerce kuşa konut sahipliği yaptığını belirtti. Osman Fazilet, “Göl 1989 yılında 1. Derece Doğal Sit Alanı, 1990 yılında Tabiatı Muhafaza Alanı ilan edilerek muhafaza altına alındı. 1994 yılında ise taraf olduğumuz Memleketler arası Sulak Alanların Korunması Mukavelesi (RAMSAR) Listesi’ne dahil edildi. Lakin bütün muhafaza statülerine karşın Seyfe Gölü’nün korunamadığını bir vakitler etrafına hayat veren gölün yerinde göz alabildiğince uzanan hiçbir canlının yaşamadığı tuz çölü oluştu” dedi.

Fazilet, Seyfe Gölü’nü kurutan etkenin iklim değişikliği değil insan eliyle yapılan müdahaleler olduğunu belirtti: Gölü besleyen üç değerli su kaynağı var. Bunlardan en değerlisi 2000’li yılların başında Mucur ilçesinin içme suyu olarak alındı. Horla ve Yenidoğanlı kaynakları ise son 15-20 yılda ovada yasal ve yasadışı yüzlerce kuyunun açılması ve yer altı su düzeyinin düşmesiyle kurudu. Yüzeysel akışla kuzeyden gelen sular da 1990’lı yılların sonunda DSİ tarafından açılan tahliye kanalıyla göle ulaşması engellenince göl kurudu.”

Canlı çeşitliliği yok edildi

Fazilet, “Seyfe-Mucur drenaj projesiyle milyonlarca TL kaybettik. Havzadaki yer altı ve yüzey sularının yanlış kullanımıyla bozulan su rejimi ve iklim nedeniyle canlı çeşitliliği yok oldu. Meyve bahçeleri kurudu, binlerce yıldır göl tabanında biriken tuz katmanı rüzgarlarla tarım alanlarına taşınarak yöresel tarımın tehdit altına aldı” diye konuştu.

Seyfe Gölü’nün geri kazanılması için hâlâ umut beslediğini belirten Fazilet, “Öncelikle ovadaki tüm kaçak kuyular kapatılmalı, sulu tarımdan vazgeçilmeli ve yöreye uygun tarım eserlerinin yetiştirilmesi teşvik edilmeli, Mucur Belediyesi içme su kaynağı olarak kullandığı Seyfe kaynaklarından vazgeçmeli” dedi.

‘Karavanla gelirlerdi’

Suyun yok oluşuyla birlikte hayatında yok olduğunu belirten maden mühendisi Hasan Yavuz ise, “Alman turistler karavanlarıyla gelir, dürbünleriyle gölü gözlemlerlerdi. Kapadokya’ya çok yakın olduğumuz için turizm için uğrak noktasıydı gölümüz. 1980’lere kadar turistlerin ekonomimize katkısı çok büyüktü. Zira turistler köyümüzde konaklar, alışveriş yapardı. Su çekilince insan da çekildi” diye konuştu.

‘Cehenneme çevirdik’

Seyfe Gölü’nü Muhafaza Derneği Lideri Mustafa Yavuz, gölün kurumasının birinci nedenlerinin kaynaklarının içme suyu olarak kullanılması ve yer altı sularının ziraî emelli çekilmesi olduğunu belirtti. Seyfe köylüsü emekli öğretmen Mustafa Yavuz, “Bu kaygı yalnızca köyümüzün değil tüm Türkiye’nin sorunu olmalıdır. Neden hala harekete geçilmiyor? Neden göl çöle döndü? Evvelden buralarda kayıklarla beşerler dolaşırdı. Kuş seslerinden beşerler memnun olurdu. Cenneti cehenneme çevirmeyi başardık. Yeraltı suları çekildi göl aynası (yüzey) kalmadı. Seyfe’yi iklim krizi değil insanoğlu kuruttu” dedi.

YÜKSEKLERDE BİR HOŞLUK: KARAGÖL

İncelediğimiz son göl çevresel tehditlerden en uzak sulak alanlardan Ankara’nın Beypazarı ilçesindeki Karagöl. Bin 600 metre yükseklikteki Karagöl ismini taban yapısındaki bitkilerin sunduğu siyah renkten alıyor. 2011 yılından beri Tabiat Parkı özelliğine erişen Karagöl, insan tesirlerinden uzakta. Tabiat yürüyüşü, bisiklet, olta balıkçılığı üzere aktiviteler için uygun olan Karagöl, iklim değişikliğinden en az etkilenen tabiat alanlarımızdan. Köroğlu Dağları’na bakan yüzü ile su deposu özelliğini koruyan Karagöl hala kadife ve sazan üzere balıkların yuvası. Beypazarı Belediyesi Karagöl sorumlusu Cem Koçyiğit, 2017 yılından beri Ankara Kalkınma Ajansı tarafından desteklenerek doğaseverler için uygun alan haline getirilen Karagöl’ü gelecek nesillere aldıkları üzere aktarmayı amaçladıklarını belirtti. Ziraî sulama emelli yeraltı sularının çekilme tehdidi yaşamayan Karagöl, emsal uygulamalarla eski günlerine dönebilecek göller için örnek olabilir.

YARIN: UZMANLAR, ‘GÖLLER NASIL KURTULUR’U ANLATIYOR