Erzurumlular, İstanbul’da yanan Vaniköy Mescidi’ni yaptıran Vani Mehmed Efendi’ye olan sevgileri nedeniyle yaklaşık 420 yıl evvel Vani Efendi ismiyle yaptırdıkları ve bir sefer yıkılmasına karşın yine inşa ettikleri camiyi yüzyıllardır ihtimamla koruyor.
Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) Rektör Yardımcısı ve Tarihçi Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, AA muhabirine, Vani Efendi’nin hayatının dönüm noktasının Erzurum olduğunu söyledi.
Vani Efendi’nin, Türk dünyasının, 17 yüzyılda yaşamış en büyük alimlerinden birisi olduğunu tabir eden Küçükuğurlu, “Erzurum’da yaklaşık 20 yıl yaşamış büyük bir şahsiyettir. Vani Efendi aslında Azerbaycan Türkü olup Van doğumludur. Tebriz Karabağ’da ilim tahsil etmiş, sonrasında Erzurum’a gelmiştir. Erzurum’a gelişi de rastlantısal değildir.” dedi.
“Erzurum, büyük bir ilim merkezi konumundaydı”
Küçükuğurlu, Erzurum’un asırlar evvel Tebriz ve Anadolu İpekyolu güzergahında bulunan değerli bir konaklama yeri olduğunu anımsatarak, kente gelen pekçok alimin de bu kervan yolunu kullanarak Erzurum’a geldiğini anlattı.
Bu halde bölgeye gelen alimlerden birinin de Vani Efendi olduğunu aktaran Küçükuğurlu, şöyle konuştu:
“Birçok alim üzere Vani Efendi, geldiği Erzurum’da yaklaşık 20 yıl kalmıştır. Erzurum 16. ve sonraki yüzyıllarda büyük bir ilim merkezi pozisyondaydı. Büyük medreselerin bulunduğu kentte hasebiyle birçok alim ve talebe İstanbul’a gitmek yerine burada kalmıştır. Vani Efendi de bu ortamı bulmuş ve Erzurum’da kalmıştır. Vani Efendi’nin çok değerli diğer bir Türk büyüğü ile yolu yeniden burada kesişmiştir. O kişi de Evliya Çelebi’dir. 1645-1647 yıllarında Evliya Çelebi gümrük memuru olarak vazife yapmaktayken burada bulunmuş.”
Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde, Erzurumluların da Vani Efendi’ye duydukları sevginin açıkça belirtildiğini tabir eden Küçükuğurlu, Hacı Murat Ağa’nın 1600’lü yıllarda Vani Efendi ismine, bir cami yaptırdığını lisana getirdi.
Bu caminin 300 yıl sonra çeşitli nedenlerle yıkılması üzerine 1964’te vatandaşların Vani Efendi ismini taşıyan camiyi yine yaptırdığını belirten Küçükuğurlu, “Evliya Çelebi yapıtında Vani Efendi için, ‘Lalapaşa Mescidi vaizi olup ilmi ile özelikle tefsiri ve konuşmasıyla, sohbetiyle bölgede şöhret sahibi olmuştur’ diye belirtiyor. Erzurum’da yaşadığı periyotlarda kendisine çok büyük kıymetler verildiği için ismine yaptırılan caminin ve Vani Efendi’nin meskeninin bulunduğu mahallenin ismi de tekrar Vani Efendi olarak kalıyor ve öylece kayıtlara geçiyor.” diye konuştu.
“Ahde vefa günümüzde çok önemli”
Küçükuğurlu, Vani Efendi’nin yolunun tarihte her periyot Erzurum ile kesiştiğini ve tıpkı vakitte kızını da kente gönderdiğini anlatarak, şunları kaydetti:
“Erzurumlu onu unutmamış, kentte ismini yaşatmışlar. Ahde vefa günümüzde çok değerli ve gösterilmediği için üzüldüğümüz hususlardan birisi. Fakat Erzurumlular, Vani Efendi’ye bu ahde vefayı gerçekleştirmiş. Erzurum’da bulunan cami, Vani Efendi isminin yaşattırılması ismine en hoş örneklerden birisidir. Bugün isminin bir cami ve mahalleye verilmesi bize kendisine gösterilen değerinin bilinmesini, Erzurum’dan kimlerin gelip geçtiğini gösterir. Büyük bir alimi olan Şeyh-ül İslam Feyzullah Efendi de yeniden Vani Efendi’nin talebelerinden. Bu alimin de Erzurum’da bir mescidi var. İsmi Kurşunlu Cami ve Erzurum Kalesi’nin çabucak altında bulunmakta. Vani Efendi’nin en değerli ve en büyük talebesidir.”
Sonraki yıllarda Feyzullah Efendi’nin, Vani Efendi’nin kızıyla evlenerek damadı olduğunu söyleyen Küçükuğurlu, böylelikle Vani Efendi’nin yolunun, Erzurum ile akrabalık bağıyla tekrar pekiştiğini belirtti.
Küçükuğurlu, Vani Mehmet Efendi’nin bir mühlet evvel İstanbul’da yanarak kullanılamaz hale gelen Vaniköy Mescidi’ni de yaptırdığını belirterek, bu caminin minaresi ile Erzurum’da ismine yaptırılan caminin minaresinin emsal özellikler taşıdığını kelamlarına ekledi.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Selami Küçükoğlu
Haberler.com
