Konya’daki 9 bin yıllık Çatalhöyük, Hitit medeniyetine 450 yıl başşehirlik yapan Çorum‘daki Hattuşa, Hititlerin kültür-sanat merkezi Alacahöyük ve Anadolu’daki birinci idari-askeri merkezi Şapinuva’daki kalıntılar ile Kayseri‘deki Kültepe Kaniş/Karum Höyüğü’nde bulunan binlerce yıllık tablet, evrak ve nesneler tarihe ışık tutuyor.
Konya’nın Çumra ilçesinde bulunan, Anadolu’da birinci kentleşme modellerinden olan ve UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan Çatalhöyük, 9 bin yıl öncesinde insanların yaşayış biçimleri hakkında ipuçları veriyor.
Çatalhöyük hafriyat projesi takımından arkeolog Numan Arslan, AA muhabirine, Çatalhöyük’ün 1958 yılında keşfedildiğini ve birinci kazıların 1961’de başladığını hatırlattı.
Çatalhöyük’ün günümüzden 9 bin yıl evvel Neolitik periyoda tarihlendirildiğini tabir eden Arslan, “Çatalhöyük, arkeoloji dünyasına önemli sansasyonel bilgiler sunmaya başlıyor. Bu tıp yerleşimler daha evvel Yakın Doğu’dan biliniyordu, sanat, sembolizm, bu kadar karmaşık toplum yapısı üzere ögelerin Orta Anadolu’da olmadığı düşünülüyordu. Buradaki etkileyici duvar fotoğrafları, kabartmalar, figürler ve birbirine bitişik konutlarla birlikte yaklaşık nüfus yapısı ortaya çıkarıldıktan sonra dünya arkeolojisinde önemli bir tesir uyandırdı.” diye konuştu.
Arslan, 2012 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dahil edilen Çatalhöyük’ün, insanlık tarihinin gelişiminde değerli bir basamak kaydeden, insanın kültürel hayatındaki değerini tasvir eden bir yer olarak düşünüldüğünü söyledi.
Çatalhöyük’ün insanların avcılık ve toplayıcılıktan birinci kent modeline geçiş evresi olduğunu söz eden Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Biz artık metropollerde yaşıyoruz, o kalabalık metropollerin verdiği kent kültürünü takip etmek durumundayız lakin Çatalhöyüklüler bunları 9 bin yıl öncesinde birinci kent denemelerini burada yapmış, bir ortada yaşamışlar. Büsbütün eşitlikçi bir toplum yapısı, rastgele bir kamusal alan, ortak buluşma alanları yok. Bütün yerleşimin ögeleri konutlardan oluşuyor. Çatalhöyük’ün 9 bin yıl öncesinden söylediği en kıymetli şeyler, bize o devirde birbirine takviye formda bir ortada olmanın kıymetini gösteriyor. Bir ortada olmanın ve birinci kent kültürünü oluşturmanın kıymetini gösteriyor. Bizim ömür modellerimizin de temellerini oluşturuyor.”
Arslan, Çatalhöyük’te duvar fotoğraflarının çok değerli olduğunu vurgulayarak, “Çatalhöyük’te duvar fotoğraf sanatı, tasvir sanatı aşikâr başlı yapılara has değil, birçok meskene yayılmış gözüküyor. Ben de 2012’de konutların içindeki mezarı kazıyordum. Meyyitin yüzüne yakın bir biçimde obsidyen ayna buldum. O periyot için üretim tekniği açısından güç ve kıymetli bir eser.” tabirlerini kullandı.
Anadolu’daki uygarlıkların gücünü gözler önüne seren antik kentler: Hattuşa ve Alacahöyük
Çorum’da Hititlerden günümüze kadar uzanan ve Anadolu’nun “ilki” olma özelliği bulunan birçok eser bulunuyor.
“Anadolu’da kurulan birinci uygarlık” özelliğine sahip Hitit medeniyetine 450 yıl başşehirlik yapan Hattuşa, Hititlerin kültür-sanat merkezi olan Alacahöyük ve Anadolu’daki birinci idari-askeri merkezi Şapinuva’dan bugüne uzanan kalıntılar, Çorum sonları içinde yer alıyor.
Hititlerin kültürel mirasına konut sahipliği yapan Çorum’un Boğazkale ilçesindeki Hattuşa Antik Kenti, UNESCO “Dünya Kültür Mirası” ve “Dünya Belleği” listelerindeki tek antik kent unvanıyla Türkiye’nin göz bebeği turizm yerlerinden biri olarak göze çarpıyor.
Bugüne kadar açığa çıkarılan 31 tapınak, Büyükkale’deki saray, kentin kuzeydoğusundaki Büyükkaya sırtlarında çok büyük boyuttaki buğday siloları ve Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı, Hattuşa Antik Kenti’nde görülmeye kıymet yerler ortasında bulunuyor.
Etrafı 7 kilometre surla çevrili, 2 kilometrekare yerleşim alanına sahip Hattuşa Antik Kenti, Yazılıkaya Tapınağı ile bilhassa yabancı turistlerin ilgisini çekiyor.
Hattuşa, ayrıyeten tarihin bilinen birinci yazılı antlaşması olan, Hititlilerle Mısırlılar ortasında imzalanan Kadeş Barış Antlaşması’na mesken sahipliği yapan kent olma özelliğiyle de öne çıkıyor.
Bölgede bir asrı aşkın müddettir devam eden arkeolojik hafriyatlarda elde edilen tarihi yapıtların bir kısmı Boğazkale Müzesi’nde sergileniyor.
1912 yılındaki hafriyat çalışmalarında bulunan ve milattan evvel 1300’lü yıllara tarihlenen kraliyet ailesine ilişkin Hitit Sfenksi (bir çeşit heykel), müzede sergilenen en değerli eser olarak gösteriliyor.
Restore edilmek üzere 1917 yılında götürüldüğü Almanya’dan Kültür ve Turizm Bakanlığının teşebbüsleriyle 94 yıl ortadan sonra 2011 yılında ilişkin olduğu topraklara getirilen kireçtaşından yapılan 258 santimetre uzunluğunda, 175 santimetre eninde ve yaklaşık 1700 kilogram yükündeki sfenks, Boğazkale Müzesi girişinde ziyaretçilerini selamlıyor.
Boğazkale’nin 36 kilometre kuzeyinde yer alan, periyodun metropol kentleri ortasında gösterilen, Anadolu’nun birinci barajlarından birine sahip olan Alacahöyük Antik Kenti ise çok sayıda kral mezarı ve iki metre yüksekliğindeki iki aslan sfenksinden oluşan girişiyle ziyaretçilerini etkiliyor.
Alacahöyük ve Boğazkale’deki arkeolojik hafriyatlarda elde edilen tarihi yapıtların kıymetli kısmı, Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2010 yılında “Avrupa Yılın Müzesi”ne aday gösterilen Çorum Müzesi’nde sergileniyor.
Anadolu insanına ticareti ve yazıyı öğreten kadim kent: Kültepe
Kayseri’deki Kültepe Kaniş/Karum Höyüğü’nde bulunan binlerce kil tablet, 4 bin yıl evvelki Anadolu ticareti ve kültürüne ışık tutuyor.
Kent merkezine yaklaşık 25 kilometre uzaklıkta bulunan ve Prof. Dr. Tahsin Özgüç’ün birinci bilimsel hafriyatları 1948’de başlattığı Kültepe Kaniş/Karum Höyüğü’nde yaklaşık 73 yıldır geçmişin izi sürülüyor.
Günümüzden 4 bin sene evvel Musul civarından gelen Asurlu tüccarların bölgeyi başşehir olarak kabul etmesiyle Anadolu beşerinin ticaret ve yazıyla tanıştığının güçlü kanıtı olan çivi yazılı kil tabletler başta olmak üzere höyükte gün yüzüne çıkarılan eserler, Ankara, Kayseri ve İstanbul’daki müzelerde sergileniyor.
Kültepe’deki çalışmalara 28 yıl evvel öğrenciyken katılan ve 15 yıldır da hafriyat başkanlığı yapan Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu, AA muhabirine, alanın Anadolu’nun 4 bin yıl evvel en büyük yerleşim merkezi olduğunu söyledi.
Asurlu tüccarların Kayseri’nin pozisyonunu göz önüne alarak burayı merkez seçtiğini belirten Kulakoğlu, “Asurlu tüccarlar Eskişehir’den Kütahya’ya, Göller Bölgesi’nden Samsun’a kadar uzanan bölgede ticaret yapmışlar.” dedi.
Kulakoğlu, burada kurulan merkezin Anadolu’nun dünyaya açılmasında kıymetli rol oynadığını vurgulayarak, şöyle konuştu:
Birtakım eserler yurt dışına götürülmüş
Anadolu beşerinin birinci defa yazıyla tanıştığı Kültepe’nin çok pahalı olduğunu lisana getiren Kulakoğlu, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı’daki bilim insanlarının bu bölgeye ilgi duymaya başladığını anlattı.
Kulakoğlu, bilim insanlarının buradaki eski yapıtların haritalarını çıkardıklarını ve bunları o zamanki mutabakatlara bağlı olarak yurt dışına götürdüklerini söyledi.
Şimdiye kadar yapılan hafriyatlarda Anadolu tarihini aydınlatan bilgi ve bulgulara rastlandığına değinen Kulakoğlu, şu bilgileri verdi:
“Burada 23 bin 500 çivi yazılı tablet bulundu. Kazılan alan aslında buranın yüzde 2’si, 3’ü. Yani ileride yapılacak hafriyatlar bu sayının çok daha artacağını göstermekte. Çıkan yazılı evraklar, Anadolu tarihini aydınlattığı üzere Suriye’nin, Irak’ın yani Mezopotamya’nın tarihini de aydınlatır. Bizim için en kıymetli bulgular tabletler. Buranın başka pahaları ise arkeolojik eserler. Ankara’daki Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde 18 bine yakın, Kayseri’deki müzede 500’e yakın, İstanbul’daki müzede de bin tane var. Geriye kalan ise bilimsel hafriyatlar başlamadan evvel yurt dışına götürülmüş tabletler.”
Kaynak: Anadolu Ajansı / Zehra Melek Çat
Haberler.com
